خشک شدن دریاچه ارومیه
پیش از شروع نگاهی کوتاه به تاریخچه مختصر از دریاچه اورمیه می اندازیم . تا بدانیم چرا باید در حفظ و نگهداری دریاچه ارومیه بکوشیم.
دریاچه ارومیه به دلیل داشتن ارزش‌های اکولوژیک و منحصر به‌فرد، در سال 1346 بر اساس مصوبه شماره یک شورای عالی حفاظت محیط زیست ایران، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شورای عالی در سال 1354 به عنوان پارک ملی ارتقا یافت.
همچنین در سال 1356 بر اساس مصوبات «MAB» (انسان و کره مسکون) به عنوان یکی از مناطق بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست کره در سطح جهان به ثبت رسیده است.
این دریاچه با تمام جزایر آن در سال 1354 به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت و از سوی مؤسسه بین‌المللی تالاب‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.
در حال حاضر، در این دریاچه 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت‌‌گونه دوزیست و 26گونه ماهی زیست می‌کند.
دریاچه ارومیه دارای 102 جزیره است که همه آنها از سوی سازمان یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه طبیعی جهان به ثبت رسیده است.
.اگر چه دریاچه ارومیه همیشه یک سری دورهای تناوبی طبیعی داشته است اما در سال های اخیر این نوسانات روندی منفی را پیموده است و متاسفانه سطح دریاچه با توجه به سد سازیهای (حدود 40 سد و بند بر رودخانه‌های حوزه آبریز دریاچه ساخته شده اند) انجام شده بر سر راه رودخانه‌های منتهی به دریاچه و مصرف بی رویه اب در زارعت ( پایین بودن بازده آبیاری کشاورزی) ، اب شرب شهری ( اسراف بیش از حد) و افزایش دما و کاهش باران طی 5 سال گذشته در پدیده خشک شدن دریاچه سهم بسزایی داشته اند. با توجه امار اعلام شده دریاچه عمدتا در شرق و جنوب شرقی 40 درصد و ارتفاع آن حدود 4 متر کاهش یافته و اخیرا در بخش های شمالی نیز روند کاهش اغاز شده است.
بر کسی پوشیده نیست که تاثیر خشک شدن دریاچه اورمیه برروی اکوسیستم منطقه مخرب و غیر قابل جبران میباشد به طور مثال بالا رفتن شوری آب دریاچه ( بدون در نظر گرفتن خروارها مواد سمی و فلزات سنگین) باعث می‌شود آرتمیا ( جانوار بومی دریاچه ارومیه) قدرت تولید مثل خود را از دست داده و کاهش آرتمیا در دریاچه موجب می‌شود که نسل فلامنیگو که غذای اصلی‌اش آرتمیا است در معرض خطر قرار گیرد که همین امر خطر کاهش تنوع زیستی این اکوسیستم بی‌نظیر را افزایش دهد. از سوی دیگر اگر فرض را بر خشک شدن کامل دریاچه ((با توجه به گستره و وسعت دریاچه اورمیه)) قرار دهیم ، ورزش بادهای حاوی نمک به سمت شهرها و زمینهای کشاورزی اطراف دریاچه میتواند تخریب ساختمان‌ها و خودروها و همچنین غیر قابل کشت شدن زمینهای کشاورزی را به دنبال داشته باشد که مسلما هزینه‌های سنگینی رابر جامعه متحمل می‌سازد.
با توچه به اینکه مسئولان بر این امر واقف بوده و از خطرات خشک شدن دریاچه اگاه هستند. متاسفانه میبینم به جای چاره اندیشی به اظهار نظر و ارائه تئوریهای گوناگون اکتفا میکنند و تاکنون نیز به پیشنهادهای منطقی و طرح های به صرفه و قابل اجراء کارشناسان و مسئولان استان (در حالی که انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه از سوی استاندار وقت، معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی و تعداد دیگری از کارشناسان و مسئولان به شدت پیگیری می شد) بها نمیدهند.
البته برخی از کارشناسان و محققان نیز تاکید بر باروری دریاچه ارومیه توسط دریاچه خزر و ازاد سازی اب ذخیره شده 40 سد و بند موجود بر رودخانه های حوزه ابریز دریاچه واقع در استانهای اذربایجان شرقی و غربی و کردستان شده اند.
اگر چه مسئولان استانداری از سازمانهای محیط زیست، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی خواستار تشکیل کمیته ویژه بحران دریاچه ارومیه شده اند، اما برخی از مدیران و مسئولان به جای چاره اندیشی، به فکر ایجاد فرصتهای رویایی برای افزایش بازده اقتصادی از این معضل هستند که در این میان میتوان به مدیر امور دام معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی، اقای مهندس منوچهر باغبان حقی به فکر پرورش شتر افتاده اند، اشاره کرد. مسئولان محیط زیست نیز به سهم خود به دادن قول پیگیری، احساس مسئولیت و نظارت بیشتر اکتفا نموده اند. لازم به یاد اوریست که آقای رضا رحمانی نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی با در جریان قرار دادن رئیس محیط زیست کشور برای مقابله با خشک شدن دریاچه ارومیه و طرح موضوع از سوی رئیس محیط زیست کشور در جلسه هیئت دولت، به محیط زیست سه ماه فرصت داده است تا طرح پیشنهادی خود را ارائه دهد.
از سوی دیگر سازمان اب منطقه ای نیز با ضرب العجل یک ساله از سوی سازمان حفاظت محیط زیست استان آذربایجان غربی مکلف به ممانعت از حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت‌های غیرقانونی از آب‌های سطحی و زیرزمینی شده اند. که این خود جایی پرسش است که چرا بعد از سالها به این فکر افتاده اند که باید اقدام نماییند و اینکه چقدر در این راستا موفق خواهند بود.
در پایان باید بر این نکته تاکید کرد که با وجود تمام هشدارها و
اخطارها تاکنون هیچ گام مثبتی برای جلو گیری از خشک شدن و یا حتی کند نمودن روند
خشک شدن دریاچه ارومیه صورت نگرفته است.
تصاویر زیر خود گویایی ابعاد این فاجعه هستند
